Inicjatywa Afrykańska: rosyjska operacja FIMI ukryta pod pozorami agencji informacyjnej

 Monitorujemy ich zasięg w krajach sąsiadujących z UE, zwłaszcza w Ukrainie, Mołdawii i Gruzji, a także zwiększającą się aktywność w Afryce. Mapowanie i ujawnianie rosyjskich operacji FIMI to ogromne wyzwanie. Europejska Służba Działań Zewnętrznych (ESDZ) współpracuje z sojusznikami i partnerami o podobnym podejściu, aby dostarczać kompleksowej wiedzy na temat zagrożeń FIMI i wspólnie je ujawniać. W ten sposób przyczynia się do zwiększania społecznej świadomości w zakresie rosyjskich operacji wywierania wpływu.

W związku z tym 12 czerwca ESDZ wraz z francuską agencją specjalizującą się w ochronie przed zagraniczną ingerencją cyfrową (VIGINUM(opens in a new tab)) oraz brytyjskim biurem spraw zagranicznych Foreign, Commonwealth and Development Office (FCDO(opens in a new tab)) opublikowała wspólny raport techniczny, ujawniający działania FIMI prowadzone przez Inicjatywę Afrykańską, tj. rosyjską agencję informacyjną działającą na kontynencie afrykańskim.

Agencja informacyjna jako fasada dla operacji FIMI

Inicjatywa Afrykańska, wbrew temu, co mogłaby sugerować nazwa, wcale nie jest afrykańska. Jest to niemal w całości przedsięwzięcie rosyjskie. Tak zwaną agencją informacyjną kieruje Rosjanin Artjom Siergiejewicz Kuriejew, któremu przypisuje się powiązania z rosyjskimi służbami bezpieczeństwa. Według Unii Europejskiej podmiot ten odgrywa aktywną rolę w prowadzeniu operacji FIMI skierowanych do afrykańskich odbiorców i mających na celu osłabianie bezpieczeństwa i stabilności UE. Zarówno Inicjatywa Afrykańska, jak i jej redaktor naczelny Kuriejew zostali objęci sankcjami UE(opens in a new tab).

Zwrot w kierunku Afryki

Od 24 lutego 2022, kiedy to rozpoczęła się pełnowymiarowa inwazja Rosji na Ukrainę, kremlowskie operacje informacyjne zainicjowały strategiczną reorientację w kierunku Afryki. Zwrot ten, sformalizowany w Koncepcji Polityki Zagranicznej Federacji Rosyjskiej z 2023 roku, polega na większym ukierunkowaniu na operacje wywierania wpływu na kontynencie afrykańskim. To polityka bezpieczeństwa, a nie doniesienia medialne.

Początkowo rosyjska strategia łączyła działania jawne i niejawne. Komponent jawny opierał się na wykorzystywaniu kontrolowanych przez państwo prokremlowskich źródeł, takich jak RT (Russia Today) i Sputnik. Moskwa rozpoczęła też działania mające na celu poszerzanie swoich wpływów soft power. Wykorzystuje do tego działania agencji Rossotrudniczestwo, formalnie zajmującej się współpracą kulturalną, zwiększa obecność Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej w Afryce, a nawet tworzy gry wideo, które przemycają narracje dezinformacyjne niczego niepodejrzewającym graczom.

Na zgliszczach Grupy Wagnera

Niejawne działania skupiały się wokół Projektu Łachta(opens in a new tab) – operacji wywierania wpływu zapoczątkowanej w 2013 roku przez Jewgienija Prigożyna, nieżyjącego przywódcę Grupy Wagnera. Po śmierci Prigożyna w 2023 roku Rosja przystąpiła do kompleksowej przebudowy swoich sieci w Afryce. Według dochodzenia New York Times(opens in a new tab) kontrola nad Projektem Łachta wróciła do Służby Wywiadu Zagranicznego Federacji Rosyjskiej (SWR). Choć mogłoby się wydawać, że Grupa Wagnera uległa rozwiązaniu po śmierci Prigożyna, którą sam na siebie ściągnął, jednak w rzeczywistości została jedynie przekształcona w tzw. Africa Corps. Nadzór nad jej działalnością w Afryce przejęła rosyjska wojskowa agencja wywiadowcza (GRU).

Inicjatywa Afrykańska, będąca głównym przedmiotem wspomnianego wyżej wspólnego raportu, jest jednym z najbardziej widocznych rosyjskich podmiotów FIMI, które pojawiły się po przekształceniu i reorganizacji dawnej Grupy Wagnera. Według ustaleń tego raportu oraz innych wiarygodnych dochodzeń(opens in a new tab) ta tzw. agencja informacyjna wydaje się być sterowana przez państwo, a pracują w niej osoby mające rzekomo powiązania z rosyjskimi służbami bezpieczeństwa i resztkami dawnej sieci Prigożyna. Misją Inicjatywy Afrykańskiej jest zatem, podobnie jak w przypadku jej poprzedników, utrzymywanie i poszerzanie wpływów Rosji w Afryce poprzez kontynuowanie wcześniejszych kampanii dezinformacyjnych i manipulacyjnych.

Jak to działa?

Inicjatywa Afrykańska działa zarówno cyfrowo, jak i fizycznie. Na miejscu zakładane są stowarzyszenia, które mobilizują lokalnych influencerów, dziennikarzy i aktywistów do szerzenia rosyjskich komunikatów propagandowych i dezinformacji wśród afrykańskich odbiorców. Jednym z najbardziej znamiennych przykładów takiej organizacji jest stowarzyszenie w Burkina Faso, które stało się głównym ośrodkiem rosyjskich wpływów na kontynencie.

Inicjatywa Afrykańska wdraża także niejawne strategie cyfrowe, mające na celu poszerzanie swojego zasięgu i ukierunkowane na angielsko- i francuskojęzycznych odbiorców w Afryce. Jednym z przykładów takich niejawnych technik nagłaśniania treści, opisanym w raporcie, jest tak nazwany „AI-Freak”. Wspomniana infrastruktura, wykryta początkowo przez Meta(opens in a new tab) i OpenAI(opens in a new tab) pod nazwą StopNews, wykorzystuje fikcyjne portale informacyjne i nieprawdziwe konta na różnych platformach do rozpowszechniania prokremlowskich narracji dezinformacyjnych wśród afrykańskich odbiorców. Wśród wartych odnotowania technik można wymienić wykorzystywanie multimediów generowanych przez sztuczną inteligencję i nieetyczne metody pozycjonowania, służące manipulowaniu widocznością treści i zaangażowaniem użytkowników w Internecie. Raport ujawnia też ukryte powiązania między „AI-Freak” i Inicjatywą Afrykańską.

Rosnąca świadomość

Pisaliśmy już w tym roku o Inicjatywie Afrykańskiej w trzecim raporcie na temat zagrożeń FIMI. Najnowszy raport wnosi jednak nowe informacje, które pozwalają zwiększać świadomość i rozumienie tego, jak Rosja poszerza swoje globalne wpływy oraz jak Kreml realizuje działania FIMI w miejscach położonych daleko poza granicami Rosji. Trzy zespoły ekspertów biorące udział w przygotowaniu tego raportu ustaliły, że Inicjatywa Afrykańska odgrywa kluczową rolę w rosyjskich operacjach FIMI.

Nie dajmy się nabrać!